હિંદુ ધર્મમાં પિતૃપક્ષનું વિશેષ મહત્વ છે. પિતૃ પક્ષમાં પિંડ દાન, શ્રાદ્ધ અને પિતૃઓનું તર્પણ કરવામાં આવે છે. પિતૃ પક્ષ દરમિયાન પિંડ દાન અથવા પિતૃઓનું શ્રાદ્ધ કરવાનું શા માટે મહત્વનું છે તે આચાર્ય ઈન્દુ પ્રકાશ પાસેથી જાણો.
ભાદ્રપદ મહિનાની પૂર્ણિમાના દિવસથી સોળ દિવસનું શ્રાદ્ધ શરૂ થાય છે. પૂર્ણિમાની વધતી તિથિ 18 સપ્ટેમ્બરે હશે, પરંતુ બુધવારે સવારે 8.05 વાગ્યે પૂર્ણિમા સમાપ્ત થશે અને બપોરે શ્રાદ્ધ કરવામાં આવશે. પરંતુ 17મી સપ્ટેમ્બરે બપોરના સમયે પૂર્ણિમા છે, તેથી પૂર્ણિમા તિથિ ધરાવનારાઓનું શ્રાદ્ધ મંગળવારે કરવામાં આવશે, જ્યારે પ્રતિપદા તિથિ ધરાવનારાઓનું શ્રાદ્ધ બુધવારે કરવામાં આવશે. વાસ્તવમાં પ્રતિપદા તિથિ 18 સપ્ટેમ્બરે બપોરે હશે. આ સોળ દિવસીય શ્રાદ્ધ 17 સપ્ટેમ્બરથી શરૂ થશે અને બુધવાર, 2જી ઓક્ટોબર, અશ્વિન મહિનાની અમાવસ્યાના રોજ સમાપ્ત થશે.
તમને જણાવી દઈએ કે શ્રાદ્ધને મહાલય અથવા પિતૃપક્ષ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. મંગળવાર, 17 સપ્ટેમ્બરના રોજ એવા લોકો માટે શ્રાદ્ધ કરવામાં આવશે જેઓ કોઈપણ મહિનાની પૂર્ણિમાની તારીખે મૃત્યુ પામ્યા હોય. તેને પ્રૌષ્ઠપ્રાધિ શ્રાદ્ધ પણ કહેવામાં આવે છે. શ્રાદ્ધના આ સોળ દિવસો દરમિયાન, તે લોકોનું શ્રાદ્ધ તે તારીખે કરવામાં આવે છે જે દિવસે તેઓ મૃત્યુ પામ્યા હતા. ચાલો હવે જાણીએ કે પિતૃ પક્ષ દરમિયાન પિતૃઓનું શ્રાદ્ધ અને પિંડ દાન શા માટે કરવું મહત્વપૂર્ણ છે.
શ્રાદ્ધ શબ્દ શ્રાદ્ધ પરથી આવ્યો છે, જેનો અર્થ પૂર્વજો પ્રત્યે આદર થાય છે. આપણી અંદર વહેતા લોહીમાં આપણા પૂર્વજોના નિશાન છે, જેના કારણે આપણે તેમના ઋણી છીએ અને આ ઋણ ચૂકવવા માટે શ્રાદ્ધ વિધિ કરવામાં આવે છે. તમે આને બીજી રીતે પણ સમજી શકો છો. પિતાના શુક્રાણુ કે જેના વડે જીવ માતાના ગર્ભાશયમાં પ્રવેશે છે તેમાં 84 ભાગ હોય છે, જેમાંથી 28 ભાગ શુક્રાણુ ધરાવતા પુરૂષના પોતાના ખોરાકમાંથી મેળવે છે અને 56 ભાગ અગાઉના પુરૂષોમાંથી રહે છે. તેમાંથી 21 તેના પિતાના, 15 તેના દાદાના, 10 તેના પરદાદાના, 6 ચોથા વ્યક્તિના, 3 પાંચમા વ્યક્તિના અને એક છઠ્ઠા વ્યક્તિના છે. આ રીતે, વંશના તમામ પૂર્વજોના લોહીની એકતા સાત પેઢીઓ સુધી રહે છે. પરંતુ શ્રાદ્ધ અથવા પિંડ દાન મુખ્યત્વે ત્રણ પેઢી સુધીના પૂર્વજોને આપવામાં આવે છે.
પિતૃપક્ષ દરમિયાન કરવામાં આવતાં કાર્યોથી પિતૃઓની આત્માને શાંતિ મળે છે. આ સાથે કર્તાને પિતૃઓના ઋણમાંથી પણ મુક્તિ મળે છે. આપણા ધાર્મિક ગ્રંથો અનુસાર મૃત્યુ પછી આત્માને તેના કર્મો અનુસાર સ્વર્ગ કે નરકમાં સ્થાન મળે છે. જ્યારે તેના પાપો અને પુણ્ય ઘટે છે, ત્યારે તે મૃત્યુની દુનિયામાં પાછી આવે છે. મૃત્યુ પછી, વ્યક્તિ પિતૃલોક થઈને પિતૃયાન માર્ગે ચંદ્રલોક જાય છે. ચંદ્રલોકમાં, તે અમરત્વનું સેવન કરીને ટકી રહે છે અને આ અમરત્વ કૃષ્ણ પક્ષમાં ચંદ્રના તબક્કાઓ સાથે ઘટવા લાગે છે. તેથી કૃષ્ણપક્ષ દરમિયાન વંશજોને ભોજન પહોંચાડવાની વ્યવસ્થા કરવામાં આવી છે. આ ભોજન પિતૃઓને શ્રાદ્ધ દ્વારા અર્પણ કરવામાં આવે છે. પૂર્ણિમાના દિવસે શ્રાદ્ધ કરવાથી શ્રાદ્ધ કરનાર વ્યક્તિ અને તેના પરિવારને સારી બુદ્ધિ, પ્રતિજ્ઞા, સહન શક્તિ, પુત્રો, પૌત્રો અને સમૃદ્ધિની પ્રાપ્તિ થાય છે.
