યુપી સરકારના નાણામંત્રી સુરેશ કુમાર ખન્નાએ ગુરુવારે યુપી વિધાનસભામાં નાણાકીય વર્ષ 2025-26 માટે 8,08,736 કરોડ રૂપિયાનું બજેટ રજૂ કર્યું, જેમાં સંશોધન અને વિકાસ અને માહિતી ટેકનોલોજી પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવ્યું છે. ખન્નાએ જણાવ્યું હતું કે નાણાકીય વર્ષ 2025-26ના બજેટમાં વિકાસ હેતુ માટે 22 ટકા, શિક્ષણ માટે 13 ટકા, કૃષિ અને સંલગ્ન સેવાઓ માટે 11 ટકા, જ્યારે તબીબી અને આરોગ્ય ક્ષેત્ર માટે છ ટકા રકમ ફાળવવામાં આવી છે. ખન્નાએ કહ્યું, અમે બજેટમાં સંશોધન, વિકાસ અને માહિતી ટેકનોલોજી પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું છે. નાણામંત્રીએ પોતાના સંબોધનની શરૂઆત મુખ્યમંત્રી યોગી આદિત્યનાથના નેતૃત્વમાં રાજ્યમાં થયેલા વિકાસનો ઉલ્લેખ કરીને કરી.
મહાકુંભનો ઉલ્લેખ કરતા, તેમણે તેને માત્ર એક સાંસ્કૃતિક અને ધાર્મિક ઘટના તરીકે જ નહીં પરંતુ તેને ભારતની પ્રાચીન શ્રદ્ધા અને સાંસ્કૃતિક અખંડિતતાનું પ્રતીક પણ ગણાવ્યું. ખન્નાએ જણાવ્યું હતું કે નાણાકીય વર્ષ 2025-26 માટેનો કુલ બજેટ ખર્ચ નાણાકીય વર્ષ 2025 ના બજેટ ખર્ચ કરતા 9.8 ટકા વધારે છે. નાણાકીય વર્ષ ૨૦૨૪-૨૫ માટે રાજ્યનું બજેટ કદ રૂ. ૭,૩૬,૪૩૭ કરોડ હતું જેમાં રૂ. ૨૪,૮૬૩.૫૭ કરોડની નવી યોજનાઓનો સમાવેશ થાય છે. નાણામંત્રીએ ‘આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ સિટી’ના નિર્માણ અને ‘ટેકનોલોજી રિસર્ચ ટ્રાન્સલેશન પાર્ક’ની સ્થાપના માટે નવી યોજનાઓની પણ જાહેરાત કરી. રાજ્યના બજેટમાં વિધાનસભાના આધુનિકીકરણ તેમજ શાળાઓ અને પોલિટેકનિકમાં સ્માર્ટ વર્ગખંડો અને પ્રયોગશાળાઓના વિકાસની પણ જોગવાઈ છે. આ સિવાય, બજેટમાં કોને શું મળ્યું? અમે તમને સંપૂર્ણ વિગતવાર જણાવીશું.
- પ્રધાનમંત્રી કિસાન સન્માન નિધિ યોજના હેઠળ, આશરે 03 કરોડ ખેડૂતોને DBT દ્વારા આશરે 79,500 કરોડ રૂપિયાની રકમ ટ્રાન્સફર કરવામાં આવી હતી.
- પ્રધાનમંત્રી ફસલ વીમા યોજના હેઠળ, નાણાકીય વર્ષ 2024-2025 માં લગભગ 10 લાખ વીમાધારક ખેડૂતોને લગભગ 496 કરોડ રૂપિયાનું વળતર ચૂકવવામાં આવ્યું હતું.
- પીએમ કુસુમ યોજના હેઠળ, વર્ષ 2024 માં ખેડૂતોના ખેતરોમાં વિવિધ ક્ષમતાના કુલ 22,089 સૌર પંપ સ્થાપિત કરવામાં આવ્યા હતા.
- ખેડૂતોના આકસ્મિક મૃત્યુ અને અપંગતાના કિસ્સામાં મુખ્યમંત્રી કિસાન અકસ્માત કલ્યાણ યોજના ૧૪ સપ્ટેમ્બર, ૨૦૧૯ થી લાગુ કરવામાં આવી છે.
- ખેડૂતોને શેરડીના ભાવ સમયસર ચૂકવવા માટે, વર્ષ 2017 થી એસ્ક્રો એકાઉન્ટ મિકેનિઝમ શરૂ કરવામાં આવ્યું છે, જેના પરિણામે ખાંડ મિલોમાં શેરડીના ભાવની રકમના ડાયવર્ઝન પર સંપૂર્ણ નિયંત્રણ છે.
- વર્ષ 2017 થી અત્યાર સુધીમાં, વર્તમાન સરકારે લગભગ 46 લાખ શેરડી ખેડૂતોને આશરે 2.73,000 કરોડ રૂપિયાની રેકોર્ડ શેરડી કિંમત ચુકવણી કરી છે. આ શેરડીના ભાવની ચુકવણી પાછલા 22 વર્ષના સંયુક્ત શેરડીના ભાવની ચુકવણી કરતાં રૂ. 59,143 કરોડ વધુ છે.
- શેરડીની સરેરાશ ઉત્પાદકતા પ્રતિ હેક્ટર ૭૨ ટનથી વધીને ૮૫ ટન થવાને કારણે, ખેડૂતોની આવકમાં પ્રતિ ક્વિન્ટલ સરેરાશ ૩૭૦ રૂપિયા એટલે કે પ્રતિ હેક્ટર ૪૩,૩૬૪ રૂપિયાનો વધારો થયો છે. આ માટે, સંશોધન સંસ્થાઓના વૈજ્ઞાનિકો, વિદ્યાર્થીઓ અને આપણા મહેનતુ ખેડૂત ભાઈઓ અભિનંદનને પાત્ર છે.
મહિલા અને બાળ વિકાસ - ઉત્તર પ્રદેશ રાજ્ય ગ્રામીણ આજીવિકા મિશન હેઠળ, ગ્રામીણ વિસ્તારોના 96 લાખથી વધુ પરિવારોની મહિલાઓને આવરી લેવામાં આવી છે.
- ગ્રામ્ય સ્તરે ડિજિટલ વ્યવહારોને પ્રોત્સાહન આપવા માટે, બીસી સખી યોજના હેઠળ ૩૯,૫૫૬ બીસી નોંધાયેલા હતા. સી. સખી હેઠળ કામ કરતી વખતે, રૂ. ૩૧.૧૦૩ કરોડથી વધુના નાણાકીય વ્યવહારો થયા હતા અને રૂ. ૮૪.૩૮ કરોડનું ડિવિડન્ડ મળ્યું હતું.
- લખપતિ મહિલા યોજના હેઠળ, ૩૧ લાખથી વધુ બહેનોની ઓળખ કરવામાં આવી છે અને ૦૨ લાખથી વધુ મહિલાઓ લખપતિની શ્રેણીમાં આવી છે.
- પ્રધાનમંત્રી ઉજ્જવલા યોજના હેઠળ, અત્યાર સુધીમાં લગભગ 1.86 કરોડ લાભાર્થીઓને ગેસ કનેક્શનનું વિતરણ કરવામાં આવ્યું છે.
- ઉજ્જવલા યોજનાના લાભાર્થીઓને 02 મફત સિલિન્ડરનું વિતરણ કરવામાં આવી રહ્યું છે.
- ઉત્તર પ્રદેશમાં મહિલા-માલિકીની ઉત્પાદક કંપનીઓની રચના માટે મહિલા શક્તિ યોજના ચલાવવામાં આવી રહી છે.
- કન્યા શિક્ષણને પ્રોત્સાહન આપવા માટે, સહ-શિક્ષણની જોગવાઈ સાથે, કન્યા છાત્રાલયનું નિર્માણ, કન્યાઓનું સશક્તિકરણ, મીના મંચ, સ્વ-રક્ષણ તાલીમ અને સંવેદનશીલતા વગેરે જેવી પ્રવૃત્તિઓ અમલમાં મૂકવામાં આવી રહી છે.
- ઉચ્ચ શિક્ષણ મેળવતા હોશિયાર વિદ્યાર્થીઓને યોગ્યતાના આધારે સ્કૂટી આપવા માટે એક નવી યોજના શરૂ કરવામાં આવી રહી છે.
યુવાની
- સ્વામી વિવેકાનંદ યુવા સશક્તિકરણ યોજના હેઠળ ૪૯.૮૬ લાખ સ્માર્ટ ફોન/ટેબ્લેટનું વિતરણ કરવામાં આવ્યું છે. નાણાકીય વર્ષ ૨૦૨૫-૨૦૨૬માં આ યોજના હેઠળ ટેબ્લેટ ઉપલબ્ધ કરાવવામાં આવશે.
- સ્પર્ધાત્મક વિદ્યાર્થીઓને તેમના ઘરની નજીક કોચિંગ સુવિધાઓ પૂરી પાડવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે, રાજ્ય સરકાર રાજ્યના તમામ જિલ્લાઓમાં મુખ્યમંત્રી અભ્યુદય યોજના ચલાવી રહી છે.
- પ્રધાનમંત્રી એપ્રેન્ટિસશીપ પ્રમોશન યોજના હેઠળ, સત્ર 2024-25 માં 54,833 ઉમેદવારોને એપ્રેન્ટિસશીપ તાલીમ માટે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા.
- રાજ્યના શિક્ષિત અને પ્રશિક્ષિત યુવાનોને સ્વરોજગાર સાથે જોડીને નવા સૂક્ષ્મ ઉદ્યોગો સ્થાપવા માટે નાણાકીય સંસાધનો પૂરા પાડવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે મુખ્યમંત્રી યુવા ઉદ્યોગ વિકાસ અભિયાન યોજના વર્ષ 2024-2025 માં શરૂ કરવામાં આવી છે.
- આ પ્રકારની પહેલી યોજના છે જેમાં યુવાનોને સૂક્ષ્મ ઉદ્યોગો સ્થાપવા માટે ગેરંટી મુક્ત અને વ્યાજ મુક્ત લોન આપવામાં આવી રહી છે.
- આ યોજના હેઠળ, દર વર્ષે 01 લાખ નવા સૂક્ષ્મ ઉદ્યોગો સ્થાપિત કરવાનો લક્ષ્યાંક છે.
શ્રમ કલ્યાણ
- સપ્ટેમ્બર, 2024 સુધીમાં માતૃત્વ બાળ અને કન્યા બાળ સહાય યોજના હેઠળ 6,22,974 લાભાર્થીઓ છે.
- સપ્ટેમ્બર, 2024 સુધીમાં બાંધકામ શ્રમજીવીઓ મૃત્યુ અને અપંગતા સહાય યોજના હેઠળ 41,453 લાભાર્થીઓ છે.
- ન્યાય લગ્ન સહાય યોજના હેઠળ, નોંધાયેલા કામદારની 2 છોકરીઓના આંતર-જાતિય લગ્નના કિસ્સામાં રૂ. 55,000 અને આંતર-જાતિય લગ્નના કિસ્સામાં રૂ. 61,000 ની રકમ આપવાની જોગવાઈ છે.
- નિર્માણ કામદાર ગંભીર બીમારી સહાય યોજના હેઠળ, સરકારી હોસ્પિટલોમાં ગંભીર બીમારીઓની સારવાર માટે તબીબી ખર્ચની 100% ભરપાઈ કરવામાં આવી રહી છે.
- ઉત્તર પ્રદેશ મકાન અને અન્ય બાંધકામ શ્રમયોગી બોર્ડમાં નોંધાયેલા બાંધકામ કામદારોને પ્રધાનમંત્રી જન આરોગ્ય યોજના/મુખ્યમંત્રી જન આરોગ્ય યોજના હેઠળ આવરી લેવા માટે કાર્યવાહી કરવામાં આવી રહી છે.
- રાજ્યના ૧૨ જિલ્લાઓમાં રહેણાંક શાળા યોજના ચલાવવામાં આવી રહી છે, જેમાં દરેક શાળામાં ૧૦૦ છોકરાઓ અને ૧૦૦ છોકરીઓને પ્રવેશ આપવાની જોગવાઈ છે.
- બાંધકામ શ્રમિકોના બાળકોને મફત, ગુણવત્તાયુક્ત અને હેતુપૂર્ણ શિક્ષણ પૂરું પાડવા માટે, રાજ્યના દરેક વિભાગમાં 360 બાળકોની ક્ષમતા ધરાવતી એક અટલ રહેણાંક શાળાની સ્થાપના કરવામાં આવી છે.
- ભવિષ્યમાં આ શાળાઓની ક્ષમતા વધારીને પ્રતિ શાળા 1000 કરવામાં આવશે.
તબીબી શિક્ષણ
- હાલમાં રાજ્યમાં ૮૦ મેડિકલ કોલેજો છે જેમાંથી ૪૪ રાજ્ય સરકાર દ્વારા સંચાલિત છે અને ૩૬ ખાનગી ક્ષેત્રમાં છે.
- રાજ્યમાં 02 AIIMS અને IMS, BHU, વારાણસી અને જવાહરલાલ નહેરુ મેડિકલ કોલેજ, અલીગઢ કાર્યરત છે.
- વર્ષ ૨૦૨૪-૨૦૨૫માં, પીપીપી મોડ પર ૦૩ જિલ્લાઓ – મહારાજગંજ, સંભલ અને શામલીમાં ૧૩ સ્વાયત્ત મેડિકલ કોલેજો અને નવી મેડિકલ કોલેજોની સ્થાપના કરવામાં આવી છે.
- તબીબી, આરોગ્ય અને પરિવાર કલ્યાણ
- આયુષ્માન ભારત પ્રધાનમંત્રી જન આરોગ્ય યોજના હેઠળ 5.13 કરોડ લોકોના આયુષ્માન કાર્ડ બનાવવામાં આવ્યા છે.
- આયુષ્માન કાર્ડ બનાવવામાં ઉત્તર પ્રદેશ સમગ્ર દેશમાં પ્રથમ ક્રમે છે.
- પ્રાથમિક આરોગ્ય એકમોને આયુષ્માન આરોગ્ય મંદિર તરીકે અપગ્રેડ કરવામાં આવી રહ્યા છે.
- હાલમાં કુલ 22,681 આયુષ્માન આરોગ્ય મંદિરો સ્થાપિત છે.
- જુલાઈ, 2020 થી પેટા-કેન્દ્રોમાંથી ટેલિકોન્સલ્ટેશન શરૂ કરીને ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં તબીબી સુવિધાઓ પૂરી પાડવાનું શરૂ કરવામાં આવ્યું છે.
- રાજ્યમાં રાષ્ટ્રીય આરોગ્ય મિશન દ્વારા ભંડોળ પૂરું પાડવામાં આવતા પીપીપી મોડ પર મફત ડાયાલિસિસ સેવાઓ પૂરી પાડવામાં આવી રહી છે.
- રાજ્યમાં, રાષ્ટ્રીય આરોગ્ય મિશન દ્વારા પીપીપી મોડ પર જિલ્લા હોસ્પિટલોમાં સીટી સ્કેનની મફત સેવા પૂરી પાડવામાં આવી રહી છે.
કૃષિ
- રાજ્યમાં કઠોળ અને તેલીબિયાં પાકોના વિસ્તાર, ઉત્પાદન અને ઉત્પાદકતામાં વધારો કરવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે, મફત મીનીકીટ વિતરણ કાર્યક્રમ હાથ ધરવામાં આવી રહ્યો છે.
- ઉપરોક્ત બંને યોજનાઓ માટે ૫૦ કરોડ રૂપિયાની જોગવાઈ પ્રસ્તાવિત છે.
- પ્રમાણિત બીજ ઉત્પાદનના ક્ષેત્રમાં રાજ્યને આત્મનિર્ભર બનાવવા માટે, ઉત્તર પ્રદેશ બીજ સ્વ-નિર્ભરતા નીતિ, 2024 હેઠળ રાજ્યમાં બીજ પાર્ક વિકાસ પ્રોજેક્ટ ચલાવવામાં આવી રહ્યો છે, જેના માટે રૂ. 251 કરોડની જોગવાઈ પ્રસ્તાવિત છે.
- રાષ્ટ્રીય કુદરતી ખેતી મિશન યોજના હેઠળ, રાજ્યના તમામ જિલ્લાઓમાં કુદરતી ખેતીનો કાર્યક્રમ હાથ ધરવામાં આવશે, જેના માટે રૂ. ૧૨૪ કરોડની જોગવાઈ પ્રસ્તાવિત છે.
- પીએમ. કુસુમ યોજના હેઠળ, ખેડૂતોના ખેતરોમાં સૌર પંપ સ્થાપિત કરવામાં આવી રહ્યા છે, જેના માટે ૫૦૯ કરોડ રૂપિયાની જોગવાઈ પ્રસ્તાવિત છે.
- કૃષિ ક્ષેત્રમાં ક્ષમતા અને કૌશલ્ય વિકાસ અને ઉત્પાદન વૃદ્ધિ યોજના માટે 200 કરોડ અને વિશ્વ બેંકે યુ.પી.ને સહાય કરી. એગ્રીઝ પ્રોજેક્ટ માટે 200 કરોડ રૂપિયાની જોગવાઈનો પ્રસ્તાવ છે.
કૃષિ શિક્ષણ અને સંશોધન - કૃષિ શિક્ષણ, સંશોધન અને વિસ્તરણ કાર્યમાં ગતિશીલતા જાળવવા અને ખેડૂતોને અસરકારક પરિણામો આપવાના હેતુથી, રાજ્યમાં પાંચ કૃષિ અને ટેકનોલોજી યુનિવર્સિટીઓની સ્થાપના કરવામાં આવી છે.
- રાજ્યમાં 20 નવા કૃષિ વિજ્ઞાન કેન્દ્રોની સ્થાપના કરવામાં આવી છે. રાજ્યમાં કુલ ૮૯ કૃષિ વિજ્ઞાન કેન્દ્રો કાર્યરત છે.
- કુશીનગર જિલ્લામાં મહાત્મા બુદ્ધ કૃષિ અને ટેકનોલોજી યુનિવર્સિટીની સ્થાપના માટે ૧૦૦ કરોડ રૂપિયાની જોગવાઈનો પ્રસ્તાવ છે.
- કૃષિ અને ટેકનોલોજી યુનિવર્સિટીઓમાં સંશોધન કાર્યક્રમો માટે 25 કરોડ રૂપિયાની જોગવાઈનો પ્રસ્તાવ છે.
- રાજ્યમાં સ્થાપિત કૃષિ યુનિવર્સિટીઓ/કોલેજોમાં વિવિધ કાર્યો માટે આશરે ૮૬ કરોડ રૂપિયાની જોગવાઈ પ્રસ્તાવિત છે.
મહિલા અને બાળ વિકાસ - નિરાધાર મહિલા પેન્શન યોજના હેઠળ પાત્ર લાભાર્થીઓને પેન્શન ચૂકવવા માટે 2980 કરોડ રૂપિયાની જોગવાઈનો પ્રસ્તાવ છે.
- મુખ્યમંત્રી કન્યા સુમંગલા યોજના હેઠળ રૂ. ૭૦૦ કરોડની બજેટ જોગવાઈનો પ્રસ્તાવ છે.
- વારાણસી, મેરઠ, પ્રયાગરાજ, ગોરખપુર, કાનપુર નગર, ઝાંસી અને આગ્રામાં મુખ્યમંત્રી શ્રમિક મહિલા છાત્રાલયોના નિર્માણ માટે એક નવી યોજનાનો પ્રસ્તાવ મૂકવામાં આવ્યો છે, જેના માટે ૧૭૦ કરોડ રૂપિયાની જોગવાઈનો પ્રસ્તાવ મૂકવામાં આવ્યો છે.
- કોવિડ દરમિયાન માતા-પિતા ગુમાવનારા બાળકોની સંભાળ અને નાણાકીય સહાય માટે ચલાવવામાં આવતી ઉત્તર પ્રદેશ મુખ્યમંત્રી બાળ સેવા યોજના માટે 252 કરોડ રૂપિયાની જોગવાઈનો પ્રસ્તાવ છે.
- પોષણ કાર્યક્રમ હેઠળ, રાજ્ય સરકાર દ્વારા સંકલિત બાળ વિકાસ પ્રોજેક્ટ્સ પર પૂરા પાડવામાં આવતા પોષણ માટે આશરે રૂ. ૪૧૯ કરોડની જોગવાઈનો પ્રસ્તાવ છે.
- આંગણવાડી કાર્યકરો અને સહાયકોને વધારાના માનદ વેતનની ચુકવણી માટે ૯૭૧ કરોડ રૂપિયાની જોગવાઈનો પ્રસ્તાવ છે.
- મુખ્યમંત્રી સક્ષમ પોષણ યોજના માટે ૧૦૦ કરોડ રૂપિયાની જોગવાઈનો પ્રસ્તાવ છે.
