યુક્રેન યુદ્ધમાં પહેલીવાર MIRV નો ઉપયોગ થયો, નોન-પરમાણુ મિસાઈલે દુનિયાને કેમ ચોંકાવી દીધી? ભારતે પણ ટેસ્ટ કર્યો છે
યુક્રેન યુદ્ધ એમઆઈઆરવી મિસાઈલ: યુક્રેનમાં ચાલી રહેલા યુદ્ધમાં, રશિયાએ 21 નવેમ્બરના રોજ યુક્રેનિયન શહેરમાં પ્રથમ વખત મલ્ટિપલ ઈન્ડિપેન્ડન્ટ રી-એન્ટ્રી વ્હીકલ (એમઆઈઆરવી) નો ઉપયોગ કરીને બેલેસ્ટિક મિસાઈલ લોન્ચ કરી. લડાઇમાં MIRVનો આ પ્રથમ ઉપયોગ છે અને તેણે સમગ્ર વિશ્વમાં સનસનાટી મચાવી છે.
યુક્રેનિયન વાયુસેનાએ 21 નવેમ્બરના રોજ દાવો કર્યો હતો કે રશિયન દળોએ પૂર્વીય યુક્રેનના શહેર ડીનીપ્રો ખાતે ઇન્ટરકોન્ટિનેન્ટલ બેલિસ્ટિક મિસાઇલ (ICBM) છોડ્યું હતું. જો કે, તરત જ, વિરોધાભાસી દાવાઓ બહાર આવ્યા, જેમાં કેટલાક પશ્ચિમી અધિકારીઓએ મીડિયાને જણાવ્યું કે તે મધ્યવર્તી-રેન્જની બેલિસ્ટિક મિસાઈલ (IRBM) હતી.
છેવટે તમામ અટકળો પર પૂર્ણવિરામ મુકતા રશિયાના પ્રમુખ વ્લાદિમીર પુતિને મીડિયા સમક્ષ ખુલાસો કર્યો કે હુમલામાં વપરાયેલી મિસાઈલ સંપૂર્ણપણે નવું શસ્ત્ર હતું અને તે મધ્યમ અંતરની “હાયપરસોનિક” મિસાઈલ ‘ઓરાશ્નિક’ હતી.
આ હુમલા પછી તરત જ અધિકારીઓ અને નિષ્ણાતોએ ઘણા દાવા કર્યા અને મિસાઈલ હુમલા પર આશ્ચર્ય અને ચિંતા વ્યક્ત કરવાનું શરૂ કર્યું. જો કે, તમામ દાવાઓમાં એક વસ્તુ સમાન હતી, કે બેલેસ્ટિક મિસાઇલોમાં મલ્ટીપલ ઇન્ડિપેન્ડન્ટ રી-એન્ટ્રી વ્હીકલ (MIRVs) હતા.
આ દાવાઓ સોશિયલ મીડિયા પર પોસ્ટ કરવામાં આવેલા વિડિયોના આધારે કરવામાં આવ્યા હતા, જેમાં મિસાઈલને છ વોરહેડ્સમાં તોડતી દર્શાવવામાં આવી હતી.
મિસાઇલો કરતાં વધુ, MIRVs ના ઉપયોગે લશ્કરી નિરીક્ષકો અને પરમાણુ નિષ્ણાતોને પરેશાન કર્યા છે.
ફેડરેશન ઑફ અમેરિકન સાયન્ટિસ્ટના ન્યુક્લિયર ઇન્ફર્મેશન પ્રોજેક્ટના ડિરેક્ટર હેન્સ ક્રિસ્ટેનસેને જણાવ્યું હતું કે, “મારી જાણકારી મુજબ, હા, આ પહેલીવાર છે જ્યારે MIRV નો લડાઇમાં ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે.”
હુમલા પછી, લશ્કરી નિરીક્ષકોએ અનુમાન કર્યું કે MIRV સાથે આ નવી મિસાઇલની મોસ્કોની જમાવટ ચેતવણી તરીકે સેવા આપી હતી.
જો કે, એક ભારતીય લશ્કરી વિશ્લેષક અને ભારતીય વાયુસેનાના નિવૃત્ત ફાઇટર પાયલોટે તેને કોઈપણ ઉશ્કેરણી વિના બદલો લેવાનું ગણાવ્યું હતું!
શા માટે MIRV આટલું જોખમી છે?
MIRV લગભગ હંમેશા ઇન્ટરકોન્ટિનેન્ટલ બેલિસ્ટિક મિસાઇલો સાથે સંકળાયેલું છે, પરંતુ તે જરૂરી નથી કે તે થર્મોન્યુક્લિયર વોરહેડ્સ વહન કરતા હોય, તેથી જ પ્રારંભિક અહેવાલોએ આ હુમલાને ICBM હુમલો ગણાવ્યો હતો. યુક્રેનિયન શહેર ડીનિપ્રો પર છોડવામાં આવેલા વોરહેડ્સ પરમાણુ ન હોવા છતાં, કિવ માટે તેને મારવાનું શક્ય ન હતું, તેમ છતાં તેણે અગાઉ ઘણી હાઇપરસોનિક કિન્ઝાલ મિસાઇલોને તોડી પાડવાનો દાવો કર્યો હતો.
સામાન્ય રીતે, સિંગલ-વૉરહેડ મિસાઇલો સાથે, વિવિધ લક્ષ્યો પર હુમલો કરવા માટે વિવિધ મિસાઇલો શરૂ કરવામાં આવે છે. પરંતુ, મલ્ટીપલ ઇન્ડિપેન્ડન્ટલી ટાર્ગેટેબલ રી-એન્ટ્રી વ્હીકલ (MIRV) એ એક્ઝોએટમોસ્ફેરિક બેલેસ્ટિક મિસાઇલનો એક પ્રકાર છે, જેમાં બહુવિધ વોરહેડ્સ છે, એટલે કે, વિવિધ લક્ષ્યો માટે એક MIRV થી એકસાથે અનેક મિસાઇલો લોન્ચ કરી શકાય છે.
MIRV ને આ જ કારણસર ધિક્કારવામાં આવે છે અથવા પ્રેમ કરવામાં આવે છે, અને તે એ છે કે, તેઓ સારી રીતે સુરક્ષિત એરસ્પેસમાં પ્રવેશ કરી શકે છે અને પ્રતિકૂળ હવાઈ સંરક્ષણ પ્રણાલીઓ દ્વારા શોધી શકાતા નથી.
MIRVs લશ્કરી અને આર્થિક દ્રષ્ટિકોણથી હવાઈ સંરક્ષણ પ્રણાલીની અસરકારકતાને ઘટાડે છે કારણ કે MIRVs સામે સંરક્ષણ જાળવવું ખૂબ ખર્ચાળ હશે, દરેક આક્રમણ માટે ઘણી રક્ષણાત્મક મિસાઈલોની જરૂર પડશે.
વધુમાં, હુમલો કરનાર દળ વાસ્તવિક હથિયારો સાથે કેટલાક સિમ્યુલેટેડ રી-એન્ટ્રી વાહનોનો ઉપયોગ કરી શકે છે. આનાથી વાસ્તવિક વોરહેડ તેના લક્ષ્ય સુધી પહોંચે તે પહેલા તેને અટકાવી દેવામાં આવે તેવી શક્યતાઓ ઘણી ઓછી થઈ જાય છે, કારણ કે હવાઈ સંરક્ષણ પ્રણાલી વાસ્તવિક અને નકલી મિસાઈલ વચ્ચેનો તફાવત કરી શકતી નથી.
MIRV એ એક અત્યંત જટિલ ટેકનોલોજી છે, જેમાં મોટી મિસાઇલો, નાના વોરહેડ્સ, ચોક્કસ નેવિગેશન અને મિકેનિઝમની જરૂર પડે છે જે ક્રમિક રીતે ઉડાન દરમિયાન વોરહેડ્સને ગોળીબાર કરે છે, બધી અત્યંત અદ્યતન તકનીકો.
