નેપાળ અને ચીને બુધવારે બહુપ્રતીક્ષિત બેલ્ટ એન્ડ રોડ ઇનિશિયેટિવ (BRI) સહકાર ડ્રાફ્ટ કરાર પર હસ્તાક્ષર કર્યા. આ કરારથી બીઆરઆઈ પ્રોજેક્ટના અમલીકરણનો માર્ગ મોકળો થવાની અપેક્ષા છે. નેપાળના વડાપ્રધાન કેપી શર્મા ઓલીની ચીનની સત્તાવાર મુલાકાત દરમિયાન આ કરાર પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા. ચોથી વખત વડાપ્રધાન પદ સંભાળ્યા બાદ ઓલીએ જૂની પરંપરા તોડીને ભારતને બદલે પોતાની પ્રથમ વિદેશ યાત્રા બેઇજિંગમાં કરવાનો નિર્ણય લીધો હતો. વડા પ્રધાન ઓલી (કેપી શર્મા ઓલી) એ સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ ‘X’ પર જારી કરેલી પોસ્ટમાં જણાવ્યું હતું કે, “આજે અમે બેલ્ટ અને રોડ સહયોગ પરના ડ્રાફ્ટ કરાર પર હસ્તાક્ષર કર્યા છે. જેમ જેમ મારી ચીનની સત્તાવાર મુલાકાત સમાપ્ત થઈ રહી છે, તેમ તેમ વડાપ્રધાન લી કેકિયાંગ સાથે દ્વિપક્ષીય વાટાઘાટો, NPCના અધ્યક્ષ ઝાંગ લેજી સાથેની ચર્ચા અને રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગ સાથેની અત્યંત ફળદાયી બેઠક માટે મને સન્માન મળી રહ્યું છે બેલ્ટ એન્ડ રોડ કોઓપરેશન ડ્રાફ્ટ એગ્રીમેન્ટ હેઠળ મજબૂત.
વડાપ્રધાન સચિવાલયના જણાવ્યા અનુસાર વિદેશ સચિવ અમૃત બહાદુર રાય અને ચીનના નેશનલ ડેવલપમેન્ટ એન્ડ રિફોર્મ કમિશનના લિયુ સુશેએ BRI ડ્રાફ્ટ કરાર પર હસ્તાક્ષર કર્યા હતા. કાઠમંડુ પોસ્ટ અખબાર અનુસાર, કરારમાં, ચીની પક્ષે નેપાળ પક્ષ દ્વારા પ્રસ્તાવિત “ગ્રાન્ટ” શબ્દને હટાવી દીધો હતો અને BRI હેઠળના પ્રોજેક્ટ્સ માટે “રોકાણ” શબ્દ સાથે બદલવાનું સૂચન કર્યું હતું. અખબારના જણાવ્યા અનુસાર, નવા નિયમો અને શરતોની સમીક્ષા કર્યા પછી, અધિકારીઓએ એક ઉકેલ શોધી કાઢ્યો અને નેપાળમાં પ્રોજેક્ટ અમલીકરણના સંબંધમાં “સહાય અને તકનીકી સહાય” શબ્દનો સમાવેશ કરવાનું નક્કી કર્યું.
આ મામલો સાત વર્ષથી અટવાયેલો હતો
2017માં નેપાળ ચીનના મેગા બેલ્ટ એન્ડ રોડ પ્રોજેક્ટનો ભાગ બનવા માટે સૈદ્ધાંતિક રીતે સંમત થયું હતું. BII એ રસ્તાઓ, પરિવહન કોરિડોર, એરપોર્ટ અને રેલ લાઈનોનું વિશાળ નેટવર્ક છે, જે ચીનને બાકીના એશિયા, યુરોપ અને તેનાથી આગળ જોડે છે. જો કે, યોગ્ય માળખાના અભાવે, છેલ્લા સાત વર્ષમાં આમાં કોઈ નોંધપાત્ર પ્રગતિ થઈ નથી. કાઠમંડુને પણ આ મુદ્દે રાજકીય સહમતિ મેળવવા માટે સંઘર્ષ કરવો પડ્યો હતો.
જોકે ચીનની બેલ્ટ એન્ડ રોડ પહેલ મહત્વાકાંક્ષી છે. પરંતુ તેના કારણે ઘણા દેશો દેવાની જાળમાં ફસાઈ ગયા છે. આને મોટાભાગે ચીનની “ડેટ ડિપ્લોમસી” કહેવામાં આવે છે, જેમાં ચીન અર્થતંત્રની દૃષ્ટિએ નાના દેશને નાણા ધિરાણ આપીને મેગા પ્રોજેક્ટ બનાવે છે અને જ્યારે તે દેશ લોન કે વ્યાજ ચૂકવી શકતો નથી, ત્યારે બેઇજિંગ કાં તો બાકીની લોન ચૂકવે છે. તેના વિસ્તરણવાદી એજન્ડાને આગળ ધપાવવા માટે તેના જીવનનો પ્રોજેક્ટ સંભાળે છે અથવા જમીન પડાવી લે છે.
BRI એ દેવાની જાળ છે
ચીનની બેલ્ટ એન્ડ રોડ પહેલ અન્ય દેશોની સાર્વભૌમત્વનું ઉલ્લંઘન કરવાનો ઈતિહાસ ધરાવે છે. નેપાળની સરકાર અને વિપક્ષના ઘણા નેતાઓ પહેલેથી જ તણાવગ્રસ્ત અર્થતંત્રમાં વધતા દેવાથી ચિંતિત છે. વડા પ્રધાન ઓલીની સરકારમાં પણ, આ ચાઇનીઝ મેગા પ્રોજેક્ટ્સમાં સંભવિત જોખમો વિશે ઉગ્ર ચર્ચા ચાલી રહી છે. પીએમ ઓલીની પાર્ટીના મુખ્ય સહયોગી નેપાળ કોંગ્રેસે ચીની લોન દ્વારા ભંડોળ પૂરું પાડવામાં આવેલ કોઈપણ પ્રોજેક્ટનો સખત વિરોધ કર્યો છે.
નેપાળ દુઃખ સહન કરીને પણ અટક્યું
ચીને નેપાળના બીજા સૌથી મોટા શહેર પોખરામાં એરપોર્ટ પ્રોજેક્ટ માટે 200 મિલિયન ડોલરથી વધુની લોન આપીને ફાયનાન્સ કર્યું હતું. ભારત દ્વારા ઉઠાવવામાં આવેલી ગંભીર ચિંતાઓ છતાં, નેપાળ પ્રોજેક્ટ સાથે આગળ વધ્યું અને ગયા વર્ષે એરપોર્ટ ખોલ્યું, પરંતુ આંતરરાષ્ટ્રીય ફ્લાઇટ્સના અભાવને કારણે એરપોર્ટને નુકસાનનો સામનો કરવો પડ્યો. કાઠમંડુથી લગભગ 120 કિલોમીટરના અંતરે સ્થિત પોખરા ભારતીય સરહદથી કોમર્શિયલ ફ્લાઇટ દ્વારા 20 મિનિટથી ઓછા અંતરે છે. ભારતે રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા આવશ્યકતાઓ હેઠળ તેનું એરસ્પેસ બંધ કરવું પડ્યું હતું, કારણ કે કાઠમંડુએ નવી દિલ્હીની ચિંતાઓને અવગણી હતી કે ચીન તેના લશ્કરી વિમાનો અને હેલિકોપ્ટર તૈનાત કરવા એરપોર્ટનો ઉપયોગ કરી શકે છે.
