સાયગા રેન્ડીયર એક સામાન્ય હરણની પ્રજાતિ લાગે છે, તેના શિંગડા પણ સીધા અને મજબૂત હોય છે, પરંતુ જ્યારે આપણે તેના દેખાવને જોઈએ છીએ, ત્યારે તે ખૂબ જ વિચિત્ર હરણ જેવું લાગે છે. ગાયના મૂંઝવાથી લઈને નાના કૂતરાના ભસવા સુધીના વિવિધ પ્રકારના અવાજો કાઢતા સાયગા રેન્ડીયરનો સદીઓથી શિકાર કરવામાં આવે છે, જેના કારણે આજે તેમનું અસ્તિત્વ પણ જોખમમાં છે.
વિશ્વમાં હરણની પ્રજાતિઓ સામાન્ય રીતે જોવામાં ખૂબ જ સુંદર હોય છે. આ સ્નાયુબદ્ધ પ્રાણીઓ ક્યારેક તેમના શિંગડા માટે તો ક્યારેક તેમની સુંદરતા માટે જાણીતા છે. પરંતુ આમાં એક એવી પ્રજાતિ છે જે તેના વિચિત્ર અને કદરૂપા દેખાવ માટે જાણીતી છે. તેઓ ખાસ કરીને ઠંડા વિસ્તારોમાં પ્રતિકૂળ પરિસ્થિતિઓમાં ટકી રહેવાની ક્ષમતા માટે જાણીતા છે. આજે વધુ પડતા શિકારને કારણે તેમનું અસ્તિત્વ જોખમમાં છે.
સાયગા રેન્ડીયર એક સમયે યુરેશિયાના મેદાનના વિસ્તારોમાં, કાર્પેથિયન પર્વતો અને કાકેશસથી ઝુંગેરિયા અને મંગોલિયા સુધી જોવા મળતા હતા. પરંતુ હાલમાં તેઓ રશિયા અને કઝાકિસ્તાનના પસંદગીના વિસ્તારોમાં જોવા મળે છે. આજે તેઓ ચીન, મંગોલિયાથી લઈને રોમાનિયા અને મોલ્ડોવા સુધી લુપ્ત થઈ ગયા છે.
સાયગા રેન્ડીયરના વિચિત્ર મોંનું કારણ તેમનું લટકતું અને સૂજેલું નાક છે. આ કારણે, તેઓ ક્યારેક ઊંટ જેવા દેખાય છે, પરંતુ તે બકરાના કદના બરાબર છે. તેમનું નાક તેમને સૂંઘવાની અદભૂત ક્ષમતા આપે છે, જે તેમને બદલાતા હવામાનના કઠોર વાતાવરણમાં ટકી રહેવા સક્ષમ બનાવે છે. સૂજી ગયેલા નાકમાંથી અંદર જતી હવામાંથી ધૂળ ફિલ્ટર થાય છે અને ઉનાળાની ઋતુમાં તેમાંથી પસાર થતી ગરમ હવા ઠંડી પડે છે અને શિયાળામાં અંદર જતી ઠંડી હવા ગરમ થઈ જાય છે.
સાયગા રેન્ડીયરનો ઘણા કારણોસર સદીઓથી શિકાર કરવામાં આવે છે. તેમના શિંગડાની દાણચોરી કરવામાં આવે છે. શિંગડાને સદીઓથી દવામાં મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. આ ઉપરાંત તેમની ત્વચા અને માંસની પણ બજારમાં ખૂબ ઊંચી કિંમત મળે છે. તે જ સમયે, ઘણા હિંસક પ્રાણીઓ પણ તેમને ખોરાક માટે મારી નાખે છે, જેના કારણે તેમની સંખ્યા ઘટી છે.
સાયગા રેન્ડીયર સ્થળાંતર કરનારા પ્રાણીઓ તરીકે ખૂબ પ્રખ્યાત છે. તેનો અર્થ એ કે તેઓ શિયાળામાં ઉત્તરથી દક્ષિણ તરફ જાય છે અને ઉનાળા દરમિયાન પાછા આવે છે. વિસ્થાપનના સમય દરમિયાન, તેઓ જાતે ચાલીને ઉનાળા અને શિયાળા વચ્ચે લગભગ એક હજાર કિલોમીટરનું અંતર કાપે છે.
સાયગા રેન્ડીયરની ઉપરની ચામડી, જેને કોટ કહેવાય છે, તે તજ રંગની હોય છે. સ્થળાંતર કરનાર પ્રાણી હોવાથી અને અલગ-અલગ આબોહવામાં રહેતા હોવાથી તેનો કોટ પણ બદલાય છે. ઉનાળા દરમિયાન, કોટ પાતળો અને હલકો હોય છે જ્યારે શિયાળા દરમિયાન તે જાડો અને ગાઢ બને છે. શિયાળામાં તે ઉનાળાના કોટ કરતાં લગભગ બમણું લાંબું અને લગભગ 70% જાડું બને છે.
સાયગા રેન્ડીયર ઘાસ, નાના છોડ અને છોડના પાંદડા ખાય છે. ઘણી વખત તેઓ સારું ઘાસ ખાવા માટે ઝેબ્રાનો પીછો કરતા જોવા મળે છે. ઝેરી છોડ ખાવાની તેમની ક્ષમતા આશ્ચર્યજનક છે. તેઓ એવા ઝેરી છોડ પણ ખાય છે જેને ખાવાથી ઘણા પ્રાણીઓ ડરે છે અને તેનાથી તેમના સ્વાસ્થ્ય પર કોઈ ફરક પડતો નથી.
