વર્તમાન સમયમાં વધી રહેલા સાયબર ગુનાઓને રોકવા અને સાયબર ગુનાઓની તપાસ કરવા માટે, રાજકોટ શહેર પોલીસ દ્વારા ગુજરાતની પ્રથમ સાયબર સેન્ટિનેલ્સ લેબની સ્થાપના કરવામાં આવી છે. આ લેબ સાયબર ગુનાઓની તપાસ માટે નવીનતમ ટેકનોલોજી અને આધુનિક સોફ્ટવેરનો ઉપયોગ કરીને કામ કરશે.
આ લેબ માટે, રાજકોટ શહેર પોલીસ દ્વારા જનભાગીદારીથી રાજકોટ સાયબર સિક્યુરિટી ટ્રસ્ટ નામના ટ્રસ્ટની રચના કરવામાં આવી છે. જેમાં કુલ 12 ટ્રસ્ટીઓની નિમણૂક કરવામાં આવી છે. આ ટ્રસ્ટીઓમાં રાજકોટ શહેર પોલીસ કમિશનર, રાજકોટ શહેર જોઈન્ટ પોલીસ કમિશનર, ડીસીપી ક્રાઈમ, એસીપી સાયબર ક્રાઈમ અને 8 ઉદ્યોગપતિઓનો સમાવેશ થાય છે. આ ટ્રસ્ટીઓ તરફથી કુલ 4 કરોડ 26 લાખ 4 હજાર રૂપિયાનું દાન મળ્યું છે, જેમાંથી સાયબર સેન્ટિનેલ્સ લેબ બનાવવામાં આવી છે.
જેથી સૌથી આધુનિક ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરીને સાયબર ગુના શોધી શકાય અને સાયબર ગુનેગારોને પકડી શકાય. રાજકોટ સાયબર ક્રાઇમ દ્વારા રૂ. ૪.૨૬ કરોડના ખર્ચે બનાવવામાં આવેલી આ આધુનિક સાયબર સેન્ટિનેલ્સ લેબમાં, રૂ. ૧.૨૫ કરોડના ૮ આધુનિક સોફ્ટવેર ખરીદવામાં આવ્યા છે. આમાં મોબાઇલ ફોરેન્સિક હાર્ડ ડિસ્કમાંથી ડેટા રિકવર કરવાનો સમાવેશ થાય છે. આ ઉપરાંત, ખાસ સોફ્ટવેરની મદદથી, DVR, NVR અથવા લેપટોપ સહિત કોઈપણ ઉપકરણમાંથી ડેટા રિકવર કરી શકાય છે. આ ઉપરાંત, આ લેબમાં એવું સોફ્ટવેર પણ છે જેની મદદથી તે શોધી શકાય છે કે ફોટો કે વીડિયોમાં દેખાતો વ્યક્તિનો ચહેરો મોર્ફ કરેલો છે કે ઓરિજિનલ.
આ લેબમાં, રિવર્સ એન્જિનિયરિંગનો ઉપયોગ ખૂબ જ આધુનિક રીતે કરવામાં આવે છે જે ગુનેગાર સુધી પહોંચવામાં ઘણી મદદ કરે છે. આનાથી એ શોધવામાં પણ મદદ મળે છે કે કઈ વસ્તુ કયા ઉપકરણથી બનાવવામાં આવી હતી અથવા કયા ઉપકરણથી તે પહેલા મોકલવામાં આવી હતી. આ સોફ્ટવેરનો ઉપયોગ કોઈને કોઈ રીતે તમામ પ્રકારના સાયબર ગુનાઓમાં થાય છે. તાજેતરના સમયમાં ડિજિટલ ધરપકડના બનાવોમાં પણ ઘણો વધારો થયો છે. આ લેબ તેને રોકવા અને શોધવામાં ખૂબ અસરકારક સાબિત થશે.
રાજકોટ સાયબર ક્રાઈમના એસીપી ચિંતન પટેલે જણાવ્યું હતું કે સાયબર સેન્ટિનેલ્સ લેબમાં આધુનિક ફોરેન્સિક કીટનો પણ સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. તેનો ઉપયોગ ઇન્સ્ટન્ટ ફાઇલો બનાવવા માટે થાય છે. કોઈપણ સ્થળે કોલ સેન્ટરના નિરીક્ષણની જેમ, પેન ડ્રાઇવ અથવા હાર્ડ ડિસ્કમાંથી પંચનામા ઇમેજ ફાઇલ બનાવી શકાય છે અને ફાઇલ તરત જ તૈયાર કરી શકાય છે. આ કિટમાં એક રાઈટ પ્રોટેક્ટર પણ છે, જેનો ઉપયોગ સાયબર સેન્ટિનેલ્સ લેબ દ્વારા કરવામાં આવે છે.
સાયબર સેન્ટિનેલ્સ લેબમાં એક પીઆઈ, ૩ પીએસઆઈ, ૧૦ પોલીસકર્મીઓ સહિત ૧૪ લોકોનો પોલીસ સ્ટાફ કાર્યરત કરવામાં આવ્યો છે. આ ઉપરાંત, કોન્ટ્રાસ્ટ ધોરણે 3 સાયબર નિષ્ણાતોની ભરતી કરવામાં આવી છે. તેમાંથી એક દિલ્હી સાયબર ક્રાઈમ સેલમાં, એક ગાંધીનગર સીઆઈડી ક્રાઈમમાં અને એક રાજકોટ સાયબર ક્રાઈમમાં કામ કરી ચૂક્યો છે. આ લેબમાં કુલ ૧૪ હાઇ-ટેક કમ્પ્યુટર સિસ્ટમ્સ કાર્યરત છે. આ લેબમાં એક ખાસ સ્માર્ટ રેક સર્વર રૂમ પણ તૈયાર કરવામાં આવ્યો છે. જેથી કોઈ વાયરસ કોઈપણ સિસ્ટમમાં પ્રવેશ ન કરે અને તેને હેક ન કરી શકાય.
