સંરક્ષણ ક્ષેત્રમાં આત્મનિર્ભરતા હાંસલ કરવા માટે સરકાર મેક ઇન ઇન્ડિયાને પ્રોત્સાહન આપી રહી છે. આ કારણે દેશમાં સંરક્ષણ ઉત્પાદન ઝડપથી વધી રહ્યું છે. એક સમયે સંરક્ષણ સાધનોના ઉત્પાદનમાં પાછળ રહેતું ખાનગી ક્ષેત્ર આજે માત્ર ઝડપી ગતિએ સંરક્ષણ સાધનોનું ઉત્પાદન જ નથી કરી રહ્યું પણ તેની નિકાસ પણ કરી રહ્યું છે. સંરક્ષણ મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર છેલ્લા સાત વર્ષમાં ખાનગી ક્ષેત્રની સંરક્ષણ નિકાસ સાત ગણી વધી છે.
સંરક્ષણ મંત્રાલયના ડેટા અનુસાર, 2016-17 દરમિયાન દેશમાં ખાનગી ક્ષેત્રની સંરક્ષણ નિકાસ માત્ર 194 કરોડ રૂપિયા હતી, પરંતુ 2023-24માં તે વધીને 13119 કરોડ રૂપિયા થઈ ગઈ છે. સાત વર્ષમાં લગભગ સાત ગણો વધારો થયો છે. બીજી તરફ, જાહેર સંરક્ષણ ઉપક્રમોની સંરક્ષણ નિકાસમાં ઘટાડો થયો છે. 2016-17 દરમિયાન તેમની સંરક્ષણ નિકાસ રૂ. 1327 કરોડ હતી, જે 2023-24માં રૂ. 109 કરોડ નોંધાઈ હતી.
જો કે, જાહેર ક્ષેત્રની કંપનીઓની સંરક્ષણ નિકાસમાં ઘટાડાનું કારણ એ પણ છે કે કેન્દ્રએ સ્વદેશી ઉપકરણોની લગભગ 70 સંરક્ષણ ખરીદી માટે ફરજિયાત બનાવ્યું છે, જેના કારણે સરકારી સંરક્ષણ કંપનીઓને ભારતીય સેના માટે મોટા પાયે ઓર્ડર આપવા પડે છે અને અર્ધલશ્કરી દળો બેઠક કરી રહ્યા છે.
ગયા વર્ષે 21 હજાર કરોડ રૂપિયાની નિકાસ થઈ હતી
સંરક્ષણ મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર, ગયા વર્ષે લગભગ 21 હજાર કરોડ રૂપિયાની સંરક્ષણ નિકાસ કરવામાં આવી હતી. ઉપરોક્ત ઉપરાંત, અન્ય ઘણી સામગ્રી છે જે સંરક્ષણ અને બિન-સંરક્ષણ હેતુઓ માટે છે. સરકારે આ વર્ષે સંરક્ષણ નિકાસ વધારીને રૂ. 30 હજાર કરોડ કરવાનું લક્ષ્ય રાખ્યું છે. પ્રથમ છ મહિનામાં તે 9 હજાર કરોડ રૂપિયાથી વધુ થઈ ગયો છે.
પાંચ નિકાસકારોને જોડવાનો લક્ષ્યાંક
ગયા વર્ષે 1.27 લાખ કરોડ રૂપિયાનું સંરક્ષણ ઉત્પાદન થયું હતું, જે દેશમાં અત્યાર સુધીનો રેકોર્ડ છે. જ્યારે 2016-17 દરમિયાન તે 74 હજાર કરોડ રૂપિયાની નજીક હતો. ભારત હજુ પણ વિશ્વના ટોચના પાંચ સંરક્ષણ આયાતકારોમાં સામેલ છે. જ્યારે નિકાસની દ્રષ્ટિએ તે 25મા સ્થાને છે. આગામી સમયમાં ભારતને ટોચના પાંચ સંરક્ષણ નિકાસકારોમાં સામેલ કરવાનો પ્રયાસ છે.
