રશિયાના રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર પુતિને અમેરિકાને એક એવો પ્રસ્તાવ આપ્યો છે જેણે આંતરરાષ્ટ્રીય રાજકારણમાં હલચલ મચાવી દીધી છે. પુતિને યુક્રેનને બાયપાસ કરવા માટે અમેરિકા સાથે હાથ મિલાવવાની ઓફર કરી છે. તેમની યોજના અમેરિકા અને રશિયા દુર્લભ ખનિજોના ક્ષેત્રમાં સાથે મળીને કામ કરે તેવી છે. એવા સમયે જ્યારે ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ અમેરિકાની વિદેશ નીતિમાં મોટો ફેરફાર લાવી રહ્યા છે અને યુક્રેનને આપવામાં આવેલા અબજો ડોલર પર પ્રશ્નો ઉભા કરી રહ્યા છે, ત્યારે પુતિનનું આ પગલું ઘણા રહસ્યો ખોલી શકે છે. શું આ અમેરિકા સાથે આર્થિક ભાગીદારી સ્થાપિત કરવાનો પ્રામાણિક પ્રયાસ છે કે યુક્રેનને અલગ પાડવાની વ્યૂહરચના છે? ચાલો સમજીએ…
રશિયાએ દુર્લભ ખનિજોના વૈશ્વિક બજારમાં પોતાનું વર્ચસ્વ વધારવા માટે અમેરિકાને ભાગીદારીનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો છે. રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર પુતિને કહ્યું કે રશિયા પાસે યુક્રેન કરતા ઘણા મોટા દુર્લભ ખનિજોના ભંડાર છે, જેનો સંયુક્ત રીતે ઉપયોગ કરી શકાય છે. આ ઓફર એવા સમયે આવી છે જ્યારે અમેરિકા યુક્રેન સાથે નવી ખનિજ સંધિ પર હસ્તાક્ષર કરવાની તૈયારી કરી રહ્યું છે.
કોની પાસે વધુ ખનિજો છે?
યુએસ જીઓલોજિકલ સર્વે (USGS) અનુસાર, દુર્લભ ખનિજોના ભંડારની દ્રષ્ટિએ ચીન પ્રથમ ક્રમે છે, ત્યારબાદ બ્રાઝિલ, ભારત અને ઓસ્ટ્રેલિયાનો ક્રમ આવે છે. આ યાદીમાં રશિયા પાંચમા ક્રમે છે. USGS નો અંદાજ છે કે રશિયા પાસે લગભગ 3.8 મિલિયન મેટ્રિક ટન દુર્લભ ખનિજો છે. જોકે, રશિયાના કુદરતી સંસાધન મંત્રાલય આનાથી ઘણું વધારે દાવો કરે છે. તેમના મતે, 2023 સુધીમાં રશિયા પાસે 28.7 મિલિયન ટનનો ભંડાર છે, જેમાંથી 3.8 મિલિયન ટન ઉત્પાદન શરૂ કરવાની સ્થિતિમાં છે.
રશિયાની રણનીતિ શું છે?
રશિયન સરકાર ઇચ્છે છે કે દેશ 2030 સુધીમાં વિશ્વના ટોચના પાંચ દુર્લભ પૃથ્વી ખનિજ ઉત્પાદકોમાં સામેલ થાય અને વૈશ્વિક બજારમાં 12% હિસ્સો પ્રાપ્ત કરે. પરંતુ આ ક્ષેત્રમાં ચીનની મજબૂત પકડ અને સ્થાનિક માંગનો અભાવ રશિયા માટે એક પડકાર છે. રશિયામાં, દુર્લભ ખનિજ ઉત્પાદનની જવાબદારી હાલમાં રોસાટોમ પર છે, જે દેશની પરમાણુ ઊર્જા એજન્સી પણ છે. રશિયાનો સોલીકેમ્સ્ક મેગ્નેશિયમ પ્લાન્ટ દુર્લભ ખનિજોનો એકમાત્ર મુખ્ય ઉત્પાદક છે, જે દર વર્ષે લગભગ 4,000 ટન ખનિજનું પ્રક્રિયા કરે છે.
પુતિને તાજેતરમાં આ ક્ષેત્રમાં ધીમી ગતિ પર નિરાશા વ્યક્ત કરી હતી અને સૌથી મોટા દુર્લભ પૃથ્વી ખનિજ ભંડાર, ટોમેટલના સંચાલકને ચેતવણી આપી હતી કે વિકાસમાં વિલંબ સહન કરવામાં આવશે નહીં. તેમણે રશિયાની ખનિજ નીતિમાં નવા રોકાણો અને ટેકનોલોજીકલ વિકાસની હિમાયત કરી છે.
ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ બન્યા બાદ યુક્રેન નીતિમાં મોટો ફેરફાર જોવા મળ્યો છે. તેમણે કહ્યું કે અત્યાર સુધીમાં અમેરિકાએ યુક્રેનને 30 થી 35 અબજ ડોલરની સહાય આપી છે, જે તે પાછી લેવા માંગે છે. આ માટે અમેરિકા યુક્રેનના દુર્લભ ખનીજો પર નિયંત્રણ મેળવવાની યોજના બનાવી રહ્યું છે. પરંતુ આ દરમિયાન પુતિને અમેરિકાને રશિયા સાથે કામ કરવાની ઓફર કરી છે.
ચીન પર નિર્ભરતા ઘટાડવાનો પ્રયાસ
હાલમાં, દુર્લભ ખનિજોના ઉત્પાદનમાં ચીનનો હિસ્સો 95% છે, જેના કારણે અન્ય દેશોને આ સંસાધનો માટે બેઇજિંગ પર આધાર રાખવાની ફરજ પડે છે. અમેરિકા, રશિયા અને અન્ય દેશો હવે આ નિર્ભરતાને સમાપ્ત કરવા માટે પોતાના ઉત્પાદનને પ્રોત્સાહન આપવામાં વ્યસ્ત છે. હવે જોવાનું એ રહે છે કે અમેરિકા યુક્રેન સાથેની ખનિજ સંધિને અંતિમ સ્વરૂપ આપે છે કે પુતિનના પ્રસ્તાવ પર વિચાર કરે છે. જો અમેરિકા રશિયા પાસેથી ખનિજો ખરીદવાનું નક્કી કરે છે, તો તે યુક્રેન યુદ્ધ અને વૈશ્વિક ભૂરાજની દિશા સંપૂર્ણપણે બદલી શકે છે.
