સૂર્ય આપણા માટે માત્ર એક તારો નથી, પરંતુ અનંત ઉર્જાનો સ્ત્રોત હોવાની સાથે, તે ઘણી સમસ્યાઓ કે જોખમોનું કારણ પણ છે. તેને જોતાં એવું લાગે છે કે તે ક્યારેય બદલાતું નથી. પરંતુ આ પ્લાઝ્માનું એક શરીર છે જે સતત તેના પોતાના ચુંબકીય ક્ષેત્રથી પ્રભાવિત રહે છે, અને તેની પ્રવૃત્તિઓની આગાહી કરવી વૈજ્ઞાનિકો માટે ખૂબ જ મુશ્કેલ કાર્ય છે. પરંતુ નવા અભ્યાસમાં દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ દ્વારા સૂર્યમાંથી નીકળતા સૌર તોફાનો વિશે અગાઉથી માહિતી મેળવી શકાય છે અને આ દિશામાં ખૂબ જ સચોટ પરિણામો જોવા મળ્યા છે.
નવા વાવાઝોડાની આગાહી
નવા સંશોધન પત્રમાં દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે દાયકાઓથી AI દ્વારા સૌર પ્રવૃત્તિ પરની માહિતીનો ઉપયોગ કરીને તાલીમ પામેલા અલ્ગોરિધમ્સ નવી ચેતવણીઓ આપી રહ્યા છે. સંશોધકો કહે છે કે અલ્ગોરિધમને AR13664 ક્ષેત્રમાં વધેલી પ્રવૃત્તિ મળી આવી છે અને હવે તે આગાહી કરી શકે છે કે સૂર્યની સપાટી પર ક્યારે મોટા વિસ્ફોટ થવાની સંભાવના છે.
કેવા પ્રકારના વિસ્ફોટો?
આ એક ખાસ પ્રકારની ઘટના છે, જેને કોરોનલ માસ ઇજેક્શન અથવા CME કહેવાય છે. આ વાસ્તવમાં સૂર્યના બાહ્ય વાતાવરણ, કોરોનામાંથી નીકળતા પ્લાઝ્માના વિશાળ વિસ્ફોટો છે, જે સૂર્યના ચુંબકીય ક્ષેત્રમાં ખલેલને કારણે થાય છે. આના કારણે, સૂર્યના ચુંબકીય ક્ષેત્રમાં ફેરફાર થાય છે, જેના પરિણામે સૌર જ્વાળાઓ અને ઘણી બધી ઉર્જા મુક્ત થાય છે. આ રીતે, આ CME ઉત્સર્જન હજારો કિલોમીટર પ્રતિ સેકન્ડની ઝડપે મુસાફરી કરે છે અને થોડા દિવસોમાં પૃથ્વી પર પહોંચી શકે છે.
તેમની અસર શું છે?
જો CME પૃથ્વી તરફ આવે છે, તો તે તેના ચુંબકીય ક્ષેત્ર સાથે અથડાય છે અને ભૂ-ચુંબકીય વિક્ષેપ પેદા કરે છે. તોફાન બનાવે છે. આનાથી સેટેલાઇટ કોમ્યુનિકેશન, જીપીએસ સિસ્ટમ અને પાવર ગ્રીડમાં પણ વિક્ષેપ પડી શકે છે. આ ધ્રુવોની નજીક ઓરોરા પ્રવૃત્તિનું કારણ બને છે, જે ધ્રુવોની નજીક આકાશમાં અદભુત રંગબેરંગી પ્રદર્શનો છે. પરંતુ તેમની ઘટના અને તેમની અસરોની અગાઉથી આગાહી કરવી ખૂબ જ મુશ્કેલ છે.
શું બહાર આવે છે?
સૂર્યની સપાટી પર થતી પ્રવૃત્તિઓ પોતાનામાં ખૂબ જ ઘટનાપૂર્ણ છે. તે સૌર જ્વાળાઓ, સૌર પવનો, વિદ્યુત અને ચુંબકીય તરંગો, હાનિકારક કિરણોત્સર્ગ અને ઘણું બધું ઉત્સર્જિત કરે છે. સૌર પવનમાં સૂક્ષ્મ ચાર્જવાળા કણો હોય છે અને તે સિવાય ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક તરંગો પણ એટલા જ હાનિકારક છે. પરંતુ પૃથ્વીનું ચુંબકીય ક્ષેત્ર આ બધાની અસરોને પૃથ્વી સુધી પહોંચવા દેતું નથી. છતાં, ભૂ-ચુંબકીય તોફાનો નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.
અભ્યાસ કેવી રીતે હાથ ધરવામાં આવ્યો?
સબરીના ગુઆસ્તાવિનોના નેતૃત્વમાં જેનોઆ યુનિવર્સિટીના ખગોળશાસ્ત્રીઓની એક ટીમે આ પડકારને ઉકેલવા માટે કૃત્રિમ બુદ્ધિનો ઉપયોગ કર્યો. મે 2024 માં આવેલા સૌર વાવાઝોડા સાથે સંકળાયેલી ઘટનાઓની આગાહી કરવા માટે તેઓએ નવી તકનીકોનો ઉપયોગ કર્યો. આ સૂર્યના ૧૩૬૪૪ ક્ષેત્ર સાથે સંબંધિત હતા. આનાથી X8.7 સ્તરની જ્વાળાઓ ઉત્પન્ન થઈ.
એકદમ સચોટ પરીક્ષણ
સંશોધકોએ શોધી કાઢ્યું કે તેઓ ઐતિહાસિક ડેટાનો ઉપયોગ કરીને 2024 માં ઘટનાઓની સચોટ આગાહી કરવામાં સક્ષમ હતા, જે AI ની ક્ષમતાઓનું પરીક્ષણ કરવાની એક સંપૂર્ણ તક હતી. ઉદ્દેશ્ય પૃથ્વી પર સૌર જ્વાળાઓની ઘટના અને ફેરફારો, CMEs ની રચના અને ભૂ-ચુંબકીય તોફાનોની આગાહી કરવાનો હતો. અને પરિણામો અદભુત હતા.
પેપર મુજબ, અંદાજો અભૂતપૂર્વ ચોકસાઈના હતા, અને આ તકનીકે પરંપરાગત પદ્ધતિઓની તુલનામાં ઘણી અનિશ્ચિતતાઓને નોંધપાત્ર રીતે ઘટાડી. પરિણામે, CME પૃથ્વી પર પહોંચવાનો અને ભૂ-ચુંબકીય તોફાનો શરૂ કરવાનો સમય પણ સચોટ હતો. આ અભ્યાસ ખૂબ જ ઉપયોગી થશે કારણ કે આનાથી વૈજ્ઞાનિકો હવે જાણી શકશે કે પાવર ગ્રીડ, કોમ્યુનિકેશન અને સેટેલાઇટ ક્યારે કામ કરવાનું બંધ કરશે. એટલું જ નહીં, વૈજ્ઞાનિકો અગાઉથી અરોરાની આગાહી પણ કરી શકશે.
