સૌ પ્રથમ, અમે તમને જણાવી દઈએ કે દુનિયામાં સાપની લગભગ 3000 પ્રજાતિઓ છે. એન્ટાર્કટિકા, ન્યુઝીલેન્ડ અને આઇસલેન્ડ સિવાય સમગ્ર વિશ્વમાં સાપ જોવા મળે છે. આ સાપની ખોરાક યાદીમાં ઉંદર, પક્ષીઓ, દેડકા, હરણ, ડુક્કર, વાંદરા વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. એવું કહેવાય છે કે સાપ પોતાની જાતને બચાવવા માટે માણસો પર હુમલો કરે છે.
આપણા દેશમાં સાપને લગતી વાર્તાઓ, વિચિત્ર વિચારો અને અંધશ્રદ્ધાઓની કોઈ કમી નથી. આપણા દેશમાં એક જૂની માન્યતા છે કે જો સાપને મારી નાખવામાં આવે છે, તો તેની આંખોમાં હત્યારાની છબી અંકિત થઈ જાય છે. એટલું જ નહીં, એવું કહેવાય છે કે સાપની જોડી પોતાના જીવનસાથીના મૃત્યુનો બદલો પણ લે છે. આવી પરિસ્થિતિઓમાં, ડરના કારણે, લોકો સાપનું માથું પણ કચડી નાખે છે.
સાપનું નામ સાંભળતા જ લોકો ડરી જાય છે. ભારતીય ફિલ્મોમાં પણ એવું બતાવવામાં આવે છે કે સાપ તેના દુશ્મનોને યાદ રાખે છે, અને તેમને મારી નાખ્યા પછી છોડી દે છે. પૌરાણિક ગ્રંથો કે લોકકથાઓમાં આપણે ઘણીવાર સાપ દ્વારા બદલો લેવા વિશે સાંભળીએ છીએ.
પણ શું ખરેખર એનો અર્થ એ થાય કે જો તમે સાપને મારી નાખો છો, તો તેનો સાથી બદલો લે છે? શું સાપની યાદશક્તિ એટલી તેજ હોય છે કે તે પોતાના દુશ્મનને યાદ રાખી શકે છે અને પછીથી તેની સામે બદલો લઈ શકે છે? ઘણા લોકો માને છે કે સાપ બદલો લે છે.
વિજ્ઞાન સાપના બદલો લેવાના વિચારમાં માનતું નથી. વિજ્ઞાન આને સંપૂર્ણ અફવા અથવા ગેરસમજ માને છે. સાપ સામાન્ય રીતે કોઈપણ પ્રકારના સામાજિક કે પારિવારિક સંબંધો ધરાવતા નથી. સાપમાં ચોક્કસ હત્યારાને ઓળખવાની યાદશક્તિ પણ હોતી નથી.
આવી સ્થિતિમાં, એવું કહી શકાય કે એક સાપ બીજા સાપના મૃત્યુનો બદલો લેતો નથી. એટલું જ નહીં, સાપનો કુદરતી ખોરાક માણસો નથી, તેથી સાપ ક્યારેય માણસોને મારવા માટે અલગથી હુમલો કરતા નથી. આવી સ્થિતિમાં, સ્પષ્ટપણે કહી શકાય કે સાપનો બદલો માત્ર એક દંતકથા છે.
