છેલ્લા દાયકામાં, ઘણા નેતાઓએ વિવિધ કારણોસર કોંગ્રેસને અલવિદા કહ્યું, પરંતુ દેશના મુખ્ય વિરોધ પક્ષે ભૂતકાળની યાદોને વાગોળતા, તેના નવા મુખ્યાલયમાં આમાંના ઘણા નેતાઓને સ્થાન આપ્યું છે. 9A કોટલા રોડ પર નવા કોંગ્રેસ મુખ્યાલય ઇન્દિરા ભવનમાં, ઘણા નેતાઓની તસવીરો જોઈ શકાય છે જે એક સમયે કોંગ્રેસનો ભાગ હતા પરંતુ પછીથી તેનાથી અલગ થઈ ગયા. આમાં સ્વર્ગસ્થ વિશ્વનાથ પ્રતાપ સિંહ, ગુલામ નબી આઝાદ, સુરેશ પચૌરી અને રીટાનો સમાવેશ થાય છે. બહુગુણા જોશીના નામ મુખ્ય છે.
કોંગ્રેસના ખજાનચી અજય માકને જણાવ્યું હતું કે ઇન્દિરા ભવન લાખો કાર્યકરોના દાનથી બનાવવામાં આવ્યું છે જેઓ માને છે કે કોંગ્રેસ શ્રમજીવી વર્ગના ઉત્થાન, ભારતના સંવાદિતાના રક્ષણ અને સમાવેશી વિકાસમાં વિશ્વાસ માટેના સંઘર્ષ માટે ઉભી છે. તેમણે કહ્યું કે આ ઇમારતના નિર્માણ પાછળ 200 થી 225 કરોડ રૂપિયાનો ખર્ચ થયો છે, જે ભારતીય જનતા પાર્ટી અને રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘના ઇમારતોના ખર્ચનો પાંચમો ભાગ છે.
ઇન્દિરા ભવન બનાવનારી કંપની L&T ને હજુ પણ કેટલાક પૈસા ચૂકવવાના બાકી છે. કોંગ્રેસે પોતાના નવા મુખ્યાલયમાં નેતાઓના ચિત્રો અને પ્રખ્યાત નિવેદનો દ્વારા પાર્ટીના 140 વર્ષ જૂના ઇતિહાસને સાચવ્યો છે. આ નવા મકાનમાં, કોંગ્રેસે ગાંધી-નેહરુ પરિવાર તેમજ અન્ય નેતાઓ અને તેમના યોગદાનને સંપૂર્ણ મહત્વ આપવાનો પ્રયાસ કર્યો છે.
કોંગ્રેસ સંસદીય પક્ષના વડા સોનિયા ગાંધીએ ગયા બુધવારે ‘ઇન્દિરા ભવન’નું ઉદ્ઘાટન કર્યું હતું. છેલ્લા પાંચ દાયકાથી પાર્ટીનું મુખ્ય મથક ’24 અકબર રોડ’ હતું. ઇન્દિરા ભવનના ગ્રાઉન્ડ ફ્લોર પર એક તસવીર છે જે પહેલી નજરે જ ધ્યાન ખેંચે છે. આ ફોટામાં ચાર નેતાઓ એકસાથે જોવા મળે છે. આ ફોટામાં, સુરેશ પચૌરી, રીટા બહુગુણા જોશી, સુધાકર રેડ્ડી અને અશોક તંવર સાથે છે. છેલ્લા એક દાયકામાં ચારેય નેતાઓ કોંગ્રેસ છોડી ચૂક્યા હતા, જોકે ગયા વર્ષે હરિયાણા વિધાનસભાની ચૂંટણી દરમિયાન તંવર પાર્ટીમાં પાછા ફર્યા હતા.
તેવી જ રીતે, ઇમારતના ચોથા માળે એક ફોટોગ્રાફ છે જેમાં ગુલામ નબી આઝાદ છે. આ તસવીર પાંચ વર્ષ પહેલાં સુધારેલા નાગરિકતા કાયદા વિરુદ્ધ રાજઘાટ ખાતે પાર્ટી દ્વારા આયોજિત વિરોધ પ્રદર્શનની છે. ઈમારતની અંદરના બીજા એક ફોટોગ્રાફમાં રાજીવ ગાંધી, ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાનો મનમોહન સિંહ, પીવી નરસિંહ રાવ, વીપી સિંહ અને ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ કેઆર નારાયણન સાથે દેખાય છે.
કોંગ્રેસ દ્વારા જાહેર કરાયેલા અન્ય એક ફોટામાં, કોંગ્રેસ છોડીને ભાજપમાં જોડાયેલા રવનીત સિંહ બિટ્ટુ પણ જોવા મળે છે. કોંગ્રેસના નેતા મનીષ ચતરથે કહ્યું, “જો કોઈ ભૂતકાળમાં અમારી સાથે હતું અને કોઈ સમયે તેનો ફોટો હોય, તો અમે તેને દૂર કરી શકતા નથી. કોંગ્રેસની વિચારસરણી એવી નથી કે તે લોકોના ફોટા તેમના એકાઉન્ટમાંથી દૂર કરે.” કોંગ્રેસ મુખ્યાલયના ચોથા માળે એક ફોટોગ્રાફ લગાવવામાં આવ્યો હતો જેમાં સોનિયા ગાંધી અને સ્વર્ગસ્થ સીતારામ કેસરી સાથે છે. આ ફોટો જાન્યુઆરી ૧૯૯૮નો છે, જે હરિયાણાના રોહતકમાં એક જાહેર સભાનો છે.
માકને જણાવ્યું હતું કે ઇન્દિરા ભવન – તે પાંચ માળની ઇમારત છે, જે કુલ 2,100 ચોરસ મીટર વિસ્તારને આવરી લે છે. આ ઇમારતમાં 276 બેઠકો ધરાવતું પોતાનું ઓડિટોરિયમ છે. આ ઈમારતમાં એક ભવ્ય પુસ્તકાલય બનાવવામાં આવ્યું છે જેને ‘ડૉ. મનમોહન સિંહ પુસ્તકાલય’ નામ આપવામાં આવ્યું છે. કોંગ્રેસે પૂર્વ વડા પ્રધાન ડૉ. સિંહના સન્માનમાં આ નિર્ણય લીધો છે. ડૉ. સિંહનું 26 ડિસેમ્બરના રોજ અવસાન થયું. મુખ્ય વિપક્ષી પાર્ટીના મુખ્યાલયમાં પ્રવેશતાની સાથે જ કોંગ્રેસના પ્રથમ પ્રમુખ વ્યોમેશ ચંદ્ર બેનર્જી અને વર્તમાન પ્રમુખ મલ્લિકાર્જુન ખડગેના ફોટા લગાવવામાં આવ્યા.
આ પાંચ માળની ઇમારતમાં કુલ 246 દુર્લભ ચિત્રો છે જેમાં મહાત્મા ગાંધી, પંડિત જવાહરલાલ નેહરુ, સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ, બાબાસાહેબ ભીમરાવ આંબેડકર, સુભાષ ચંદ્ર બોઝ, ખાન અબ્દુલ ગફ્ફાર ખાન અને સ્વતંત્રતા ચળવળના ઘણા નેતાઓના ચિત્રો શામેલ છે. આમાં તેમના નિવેદનો અને યોગદાનનો પણ ઉલ્લેખ છે.
