Kutch : ગુજરાતના કચ્છમાં પુરાતત્વ વિજ્ઞાનીઓએ એક મહત્વની શોધ કરી છે. હકીકતમાં, કચ્છમાં 5000 વર્ષ જૂની હડપ્પન સંસ્કૃતિના અવશેષો મળી આવ્યા છે. 2018 માં, પુરાતત્વ વૈજ્ઞાનિકોની ટીમે કચ્છના જુના ખટિયા ગામ નજીક 500 કબરો સાથેનું કબ્રસ્તાન શોધી કાઢ્યું હતું. આ કબ્રસ્તાનથી હડપ્પન કાળની પાંચ હજાર વર્ષ જૂની વસાહતના અવશેષો શોધવામાં મદદ મળી.
2018માં કબરમાંથી મળી આવી ચાવી
ક્રાંતિગુરુ શ્યામજી કૃષ્ણ વર્મા, કચ્છ યુનિવર્સિટીના પુરાતત્વ વિભાગના વડા ડૉ. સુભાષ ભંડારીએ જણાવ્યું હતું કે ‘વર્ષ 2018માં ખોદકામ દરમિયાન જુના ખાટિયા ગામ પાસે એક સામૂહિક કબર મળી આવી હતી. આ કબરની શોધ થયા બાદ સવાલ એ ઊભો થયો કે અહીં દફનાવવામાં આવેલા લોકો ક્યાં રહેતા હતા. આ પ્રશ્ને હડપ્પન સમયગાળાની વસાહતની શોધમાં મદદ કરી. હવે પુરાતત્વવિદોની ટીમે કબ્રસ્તાનથી લગભગ દોઢ કિલોમીટર દૂર પાતા બેટ વિસ્તારમાં હડપ્પન કાળની વસાહતના અવશેષો શોધી કાઢ્યા છે.
હડપ્પન સમયની વસાહત મળી 5700 વર્ષ જૂની હોવાનું અનુમાન છે અને તે એક ટેકરી પર સ્થિત હતું. આ ટેકરીની પાછળ એક નદી વહેતી હતી. પહાડી ટેકરાના ખોદકામમાં હડપ્પન કાળના ઘડા અને નાના-મોટા વાસણો પણ મળી આવ્યા છે. ખોદકામમાં અનેક કિંમતી પથ્થરોના અવશેષો પણ મળી આવ્યા છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ પત્થરોમાંથી જ્વેલરી બનાવવામાં આવતી હતી અને આ કોલોનીમાં ઘરેણાંનો વેપાર થતો હતો.
અહીં રહેતા લોકો પશુપાલન કરતા હતા.
પુરાતત્વવિદોની ટીમને ખોદકામ દરમિયાન ગાય અને બકરાના અવશેષો પણ મળ્યા છે, જેના આધારે એવું માનવામાં આવે છે કે અહીં રહેતા લોકો પશુપાલન કરતા હતા. કબ્રસ્તાનમાંથી માનવ હાડપિંજર પણ મળી આવ્યા છે. કેરળ યુનિવર્સિટીની ટીમ પણ કચ્છમાં ખોદકામ કરી રહી છે. કેરળ યુનિવર્સિટીના પ્રોફેસર અને આ પ્રોજેક્ટના સહ-નિર્દેશક રાજેશ એસવીને ટાંકીને મીડિયા રિપોર્ટ્સમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે નજીકમાં અન્ય માનવ વસાહતોના અવશેષો પણ મળી શકે છે. તે કહે છે કે અહીં ઘણી વસાહતો હોઈ શકે છે. પ્રોજેકટના ડાયરેક્ટર અને કેરળ યુનિવર્સિટીના પુરાતત્વ વિભાગના વડા પ્રોફેસર અભયન જીએસએ જણાવ્યું હતું કે સંભવ છે કે વધુ વસ્તીને કારણે લોકો જુદી જુદી વસાહતોમાં ફેલાય છે. તેમણે એવી આશંકા વ્યક્ત કરી છે કે ટેકરી પર સ્થિત હોવાને કારણે સમયાંતરે ઘણી ઇમારતો નાશ પામી હશે.
આ યુનિવર્સિટીઓની ટીમો કચ્છમાં ખોદકામ કરી રહી છે
કેરળ યુનિવર્સિટી ઉપરાંત કચ્છ યુનિવર્સિટી, પૂણેની ડેક્કન યુનિવર્સિટી, કર્ણાટકની સેન્ટ્રલ યુનિવર્સિટી, સ્પેનની ત્રણ સંસ્થાઓ – કેટલાન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ ક્લાસિકલ આર્કિયોલોજી, સ્પેનિશ નેશનલ રિસર્ચ કાઉન્સિલ, યુનિવર્સિટી ઑફ લા લુગ્ના અને અમેરિકાની એલ્બિયન કૉલેજ અને ટેક્સાસ આ ખોદકામમાં સામેલ છે. કચ્છમાં થઈ રહ્યું છે. એ એન્ડ એમ યુનિવર્સિટીની ટીમો શોધી રહી છે.
