Reserve Bank Of India : રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI), 90 વર્ષની થઈ. આરબીઆઈની સ્થાપના 1 એપ્રિલ, 1935 ના રોજ નાણાકીય સ્થિરતા, ચલણ વ્યવસ્થાપન અને બેંકિંગ સિસ્ટમને નિયંત્રિત કરવા માટે કરવામાં આવી હતી. છેલ્લા 9 દાયકા દરમિયાન, સેન્ટ્રલ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાએ ઉતાર-ચઢાવ જોયા, પરંતુ આગળ વધતી રહી. રિઝર્વ બેંકની સ્થાપના માટેનો કાયદો માર્ચ 1934માં લાવવામાં આવ્યો હતો. આ પછી, બેંકની રચના, શેર મૂડી (શેર મૂડી જારી કરવાની વ્યવસ્થા) અને કેન્દ્રીય અને સ્થાનિક બોર્ડની સ્થાપના સંબંધિત જોગવાઈઓ 1 જાન્યુઆરી, 1935 થી અમલમાં આવી.
RBI ના પ્રથમ ગવર્નર કોણ હતા?
આરબીઆઈના પ્રથમ ગવર્નર ઓસ્ટ્રેલિયામાં જન્મેલા સર ઓસ્બોર્ન આર્કલ સ્મિથ હતા, જેઓ ઈમ્પીરીયલ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાના બે મેનેજિંગ ગવર્નરોમાંના એક હતા. સર સીડી દેશમુખ રિઝર્વ બેંકના ગવર્નર બનનાર પ્રથમ ભારતીય હતા. 1947માં જ્યારે ભારતનું વિભાજન થયું ત્યારે નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું કે RBI પાકિસ્તાન સાથે કોઈ સંબંધ નહીં રાખશે અને પાકિસ્તાનમાં ભારતીય નોટો કે ચલણ કાનૂની ટેન્ડર હશે નહીં.
શા માટે 46 ટન સોનું ઇંગ્લેન્ડ પાસે ગીરો રાખવામાં આવ્યું?
ઑગસ્ટ 1990માં જ્યારે તેલના ભાવ આસમાને પહોંચ્યા ત્યારે દેશમાં ગંભીર આર્થિક કટોકટી ઊભી થઈ અને ચૂકવણીના સંતુલનની સ્થિતિ ઊભી થઈ. એવી સ્થિતિ ઊભી થઈ કે ભારત ડિફોલ્ટ થવાની નજીક આવી ગયું. પછી આરબીઆઈ માસ્ટર બની ગયું. આરબીઆઈ (ભારતીય રિઝર્વ બેંક) એ તરત જ તેના સોનાના ભંડારમાંથી 46 ટનથી વધુ સોનું બેંક ઓફ ઈંગ્લેન્ડને ટ્રાન્સફર કર્યું, જેથી તે વિદેશી ચલણ ઉધાર લઈ શકે. તે સમયે ત્રણ દિવસમાં રૂપિયાનું બે વખત અવમૂલ્યન કરવું પડ્યું હતું. એકવાર 9% પર અને બીજી વાર 10% પર. ત્યારે જ સ્થિતિ કાબુમાં આવી હતી.
RBI કેવી રીતે પૈસા કમાય છે?
જો રિઝર્વ બેંક ડાયરેક્ટ પબ્લિક ડીલિંગ કરતી નથી, તો તે કમાણી કેવી રીતે કરે છે? આરબીઆઈની આવકના મુખ્યત્વે ત્રણ સ્ત્રોત છે. પ્રથમ- તે સરકારી બોન્ડ દ્વારા વ્યાજ કમાય છે. આ ઉપરાંત, વિદેશી ચલણમાં રોકાણ દ્વારા આવક છે. બજારમાં રોકાણ કરવા માટે સરકાર આરબીઆઈ પાસેથી જે નાણાં લે છે તેમાંથી કેન્દ્રીય બેંક પણ કમાણી કરે છે. બીજું- આરબીઆઈ વધારાની રકમ પર વ્યાજ કમાય છે એટલે કે ડિવિડન્ડ જે સરકારને આપ્યા પછી સરકાર પાસે રહે છે. ત્રીજું છે- વિદેશી અસ્કયામતોનું પુનઃમૂલ્યાંકન એટલે કે વિદેશી અસ્કયામતો અને સોનાનું પુનઃમૂલ્યાંકન.
RBI પાસે કેટલા પૈસા છે?
તો રિઝર્વ બેંક પાસે કેટલા પૈસા છે? આંકડા અનુસાર, નાણાકીય વર્ષ 2023 માં ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI) ની ચોખ્ખી આવક આશરે રૂ. 874 અબજ હતી. જો રૂપિયામાં વાત કરીએ તો આ રકમ 874,200,000,000 ટ્રિલિયન છે. 2022ની સરખામણીમાં લગભગ અઢી ગણો વધારો થયો છે.
રિઝર્વ બેંક પાસે કેટલું સોનું છે?
સેન્ટ્રલ બેંકે વિદેશી મુદ્રા ભંડારના સંચાલન પરના તેના અર્ધવાર્ષિક અહેવાલમાં જણાવ્યું હતું કે માર્ચ 2023 ના અંત સુધીમાં, તેની પાસે 794.64 મેટ્રિક ટન (લગભગ 794640 કિગ્રા) સોનું હતું, જેમાં 56.32 મેટ્રિક ટન સોનાની થાપણોનો પણ સમાવેશ થાય છે.
RBI ગવર્નરનો પગાર કેટલો છે?
ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI) ના વર્તમાન ગવર્નર શક્તિકાંત દાસ છે. તેમને કેન્દ્ર સરકારના કેબિનેટ સચિવ જેટલો પગાર અને સુવિધાઓ મળે છે. RBIના પૂર્વ ગવર્નર રઘુરામ રાજને એક ઈન્ટરવ્યુમાં ગવર્નરને મળતા પગાર અને સુવિધાઓ વિશે જણાવ્યું હતું. તેમણે કહ્યું હતું કે RBI ગવર્નરને દર મહિને લગભગ 4 લાખ રૂપિયાનો પગાર મળે છે. આ સિવાય મુંબઈના પોશ મલબાર હિલ્સ વિસ્તારમાં એક આલીશાન બંગલો પણ ઉપલબ્ધ છે.
