હિન્દુ ધર્મમાં ચાર ધામનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે જે બદ્રીનાથ, દ્વારકા, રામેશ્વરમ અને પુરી જગન્નાથ છે. પુરીના જગન્નાથ મંદિરમાં તેમના ભાઈ બલભદ્ર અને બહેન સુભદ્રા સાથે ભગવાન જગન્નાથની કાથ (લાકડાની) મૂર્તિઓ છે. દેશનું આ એકમાત્ર મંદિર છે જેમાં લાકડાની મૂર્તિઓ છે. જગન્નાથ મંદિરમાં સ્થાપિત મૂર્તિ બનાવવા માટે એક ખાસ પ્રકારના વૃક્ષનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે, જેને દારુ બ્રહ્મ વૃક્ષ કહેવામાં આવે છે. આ ખૂબ જ દુર્લભ વૃક્ષ છે. આ મંદિર વિશે એવી માન્યતા છે કે જ્યારે ભગવાન કૃષ્ણએ પોતાનું શરીર છોડ્યું ત્યારે તેમનું આખું શરીર પાંચ તત્વોમાં ભળી ગયું હતું પરંતુ હૃદય ધબકતું હતું. એવું માનવામાં આવે છે કે તેમનું હૃદય આજે પણ ભગવાન જગન્નાથની મૂર્તિમાં છે.
શા માટે દર 12 વર્ષે જગન્નાથ મંદિરની મૂર્તિઓ બદલવામાં આવે છે
પુરી જગન્નાથ મંદિરમાં સ્થાપિત ત્રણેય મૂર્તિઓ દર 12 વર્ષે બદલવામાં આવે છે. જગન્નાથ મંદિરની મૂર્તિઓ બનાવવા માટે યોગ્ય વૃક્ષ શોધવાનું કામ અત્યંત મુશ્કેલ છે. આ માટે મંદિરના પૂજારીઓ નજીકના ગામ કાકતપુરમાં મંગલા દેવી મંદિરમાં જાય છે અને દેવીની મદદ માટે પ્રાર્થના કરે છે. દેવી પૂજારીના સ્વપ્નમાં દેખાય છે અને ઝાડનું ચોક્કસ સ્થાન કહે છે. આ રીતે બનેલી મૂર્તિ બદલવાની પ્રક્રિયા પણ ખૂબ જ રસપ્રદ છે. જ્યારે મૂર્તિઓ બદલવામાં આવે છે, ત્યારે મંદિરની આસપાસની વીજળી કાપી નાખવામાં આવે છે અને કોઈને મંદિરમાં પ્રવેશવાની મંજૂરી નથી. માન્યતા અનુસાર, મૂર્તિ બદલતી વખતે, પૂજારી નવી મૂર્તિની અંદર ભગવાનનું હૃદય (બ્રહ્મ પ્રથાર) સ્થાપિત કરે છે.
બ્રહ્મ પદાર્થ શું છે
આ બ્રહ્મ પદાર્થ જેને ભગવાન જગન્નાથનું હૃદય પણ કહેવામાં આવે છે તેના વિશે કોઈની પાસે કોઈ નક્કર માહિતી નથી. એક વાર્તા છે જે પૂજારીઓ પાસેથી સાંભળવામાં આવે છે જેઓ મૂર્તિઓ બદલી નાખે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે જો કોઈ આ બ્રહ્મ પદાર્થને જુએ તો તેનું મૃત્યુ નિશ્ચિત છે. જ્યારે આ બ્રહ્મા પદાર્થને અન્ય મૂર્તિમાં સ્થાપિત કરવામાં આવે છે, ત્યારે પૂજારીને એવું લાગે છે કે જાણે તેના હાથમાં કંઈક ઉછળતું હોય. એટલે કે, બ્રહ્મા પદાર્થના અસ્તિત્વ વિશે ચોક્કસ વાર્તાઓ છે, પરંતુ તેના વિશે કોઈ નક્કર પુરાવા આપી શક્યું નથી.
મંદિરની ઉપર પક્ષી દેખાતું નથી
સામાન્ય રીતે તમે મંદિરોની ટોચ પર પક્ષીઓને બેસતા જોયા હશે, પરંતુ પુરી જગન્નાથ એક એવું મંદિર છે કે જેના પર ક્યારેય કોઈ પક્ષી ઉડતું નથી. આ જ કારણ છે કે મંદિર ઉપર હેલિકોપ્ટર અથવા વિમાન ઉડવા પર પ્રતિબંધ છે.
જગન્નાથ મંદિરના રસોડાનું રહસ્ય
એક આંકડા મુજબ, જગન્નાથ મંદિરનું રસોડું વિશ્વનું સૌથી મોટું રસોડું છે, જેમાં 500 રસોઈયા અને 300 સહાયકો કામ કરે છે. આ રસોડામાં એક વાત પ્રચલિત છે કે લાખો લોકો ભોજન લેવા આવે તો પણ અહીં પ્રસાદની કમી નથી. અને રેસ્ટોરન્ટનો ગેટ બંધ થતાં જ તમામ પ્રસાદ સમાપ્ત થઈ જાય છે, અનાજનો એક દાણો પણ બગાડવામાં આવતો નથી.
