નવરાત્રીનો તહેવાર ઉત્સાહ અને ઉમંગ સાથે ઉજવવામાં આવે છે. દર વર્ષે નવરાત્રીના નવ દિવસે નવદુર્ગાની પૂજા કરવામાં આવે છે. આ દરમિયાન દુર્ગા પંડાલોને શણગારવામાં આવે છે. માતા દુર્ગાની ખૂબસૂરત અને વિશાળ પ્રતિમાઓને શણગારવામાં આવી છે. દેવી દુર્ગાને શણગારવામાં આવે છે. ભારતના વિવિધ રાજ્યોમાં નવરાત્રી ઉજવવામાં આવે છે. નવરાત્રિના તહેવારને ઉજવવા માટે દરેક જગ્યાએ અલગ-અલગ રીત-રિવાજો હોય છે, પરંતુ દરેક જગ્યાએ એક વસ્તુ સામાન્ય છે, નવદુર્ગાની પૂજા. નવરાત્રિ નિમિત્તે ગુજરાત સહિત અનેક રાજ્યોમાં ગરબા અને દાંડિયાનું આયોજન કરવામાં આવે છે. લોકો દાંડિયા રમે છે અને ગરબા કરે છે. તે માતાની પૂજા સાથે સંબંધિત વિશેષ તહેવાર તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે નવરાત્રીમાં દાંડિયા અને ગરબા શા માટે રમાય છે? શું દાંડિયા અને ગરબાનું ધાર્મિક મહત્વ છે? દાંડિયા અને ગરબા વચ્ચે શું તફાવત છે? ચાલો જાણીએ નવરાત્રીનો ગરબા અને દાંડિયા સાથેનો સંબંધ અને બંને વચ્ચેનો તફાવત.
ગરબા અને દાંડિયાનું ધાર્મિક મહત્વ
નવરાત્રિમાં ગરબા અને દાંડિયા રમવાનું ધાર્મિક મહત્વ છે. આ બંને નૃત્યો મા દુર્ગા સાથે સંબંધિત છે. ગરબા મા દુર્ગાની મૂર્તિની આસપાસ અથવા જ્યાં માતાની જ્યોત પ્રગટાવવામાં આવે છે તેની આસપાસ કરવામાં આવે છે. ગરબા શબ્દ ગરભ પરથી આવ્યો છે, જે માતાના ગર્ભાશયમાં બાળકના જીવનનો ઉલ્લેખ કરે છે. ગરબા કરતી વખતે, નર્તકો એક વર્તુળમાં નૃત્ય કરે છે, જે જીવનના ગોળાકાર વર્તુળનું પ્રતીક છે. દાંડિયા નૃત્ય મા દુર્ગા અને મહિષાસુર વચ્ચેના યુદ્ધને દર્શાવે છે. દાંડિયાની રંગીન લાકડીને દેવી દુર્ગાની તલવાર માનવામાં આવે છે. આ કારણથી દાંડિયાને તલવાર નૃત્ય તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.
નવરાત્રીમાં દાંડિયા શા માટે રમે છે?
નવરાત્રી નવ દિવસનો તહેવાર છે. આ નવ દિવસોમાં માતાના નવ સ્વરૂપોની પૂજા કરવામાં આવે છે. નવ દિવસ સુધી જ્યોત પ્રગટાવવામાં આવે છે. નવરાત્રીના નવ દિવસે દાંડિયા પણ રમાય છે. દરરોજ સાંજે ભક્તો માતાની પૂજા કરવા અને દાંડિયા કરવા ભેગા થાય છે. ગુજરાતમાં લગભગ દરેક ઘર અને શેરીમાં મા દુર્ગાની મૂર્તિની સામે દાંડિયા કરવામાં આવે છે અને માતા પ્રસન્ન થાય છે.
નવરાત્રીમાં ગરબા શા માટે અને કેવી રીતે કરીએ છીએ?
નવરાત્રી દરમિયાન ગરબા પણ કરે છે. ગરબા કરવા માટે મહિલાઓ, પુરુષો અને બાળકો ગોળાકાર આકારમાં ભેગા થાય છે. આ દરમિયાન, જ્યાં ગરબા કરવામાં આવે છે, તેના કેન્દ્રમાં એક ગરબા, એક માટીનો વાસણ રાખવામાં આવે છે, જેમાં સોપારી, નારિયેળ અને ચાંદીના સિક્કા રાખવામાં આવે છે.
દાંડિયા અને ગરબા વચ્ચેનો તફાવત
વેલ, દાંડિયા અને ગરબા બે અલગ અલગ પ્રકારના નૃત્ય છે. પરંતુ બંનેનો સંબંધ માતા દુર્ગા અને નવરાત્રી સાથે જોડાયેલો છે. જો કે દાંડિયા અને ગરબા વચ્ચે એક અલગ જ તફાવત છે. મા દુર્ગાની આરતી પહેલા ગરબા કરવામાં આવે છે, જ્યારે આરતી પછી દાંડિયા વગાડવામાં આવે છે.
દાંડિયા માટે રંગબેરંગી દાંડિયાની લાકડીઓ ચોક્કસપણે જરૂરી છે, જ્યારે ગરબા માટે કંઈ જરૂરી નથી. લોકો તાળીઓ પાડીને ગરબા કરે છે અને ગરબા જ્યોતની આસપાસ નૃત્ય કરે છે.
